Κορνήλιοs Καστοριάδηs, οικονομολόγος & ψυχαναλυτής

Ο Καστοριάδης, ένας Αμερικανός υπουργός και άλλες ιστορίες συναισθηματικής χρηματοοικονομικής φόρτισης

.



-

Θάνος Βερούσης - Huffingtonpost.gr -Επίκουρος Καθηγητής στη Χρηματοοικονομική στο Πανεπιστήμιο του Newcastle

-


"How do you know I am mad?" said Alice.

"You must be," said the Cat, or "you wouldn't have come here".

(Η Αλίκη στην Χωρα των Θαυμάτων)





Το μήνυμα του προηγούμενου άρθρου ήταν να καταδείξει οτι η ανθρώπινη συμπεριφορά είναι προβλέψιμα μη-ορθολογική, μια αρχή στην οποία επίσης βασίζεται η συναισθηματική χρηματοοικονομική (emotional finance). Το παρόν άρθρο παρουσιάζει την συναισθηματική χρηματοοικονομική και τις βασικές προτάσεις της.

Οι δύο ζωές του Κορνήλιου Καστοριάδη: το 1970, ο Καστοριάδης πήρε την απόφαση να αφιερωθεί αποκλειστικά στην ψυχανάλυση αφήνοντας πίσω του μια επιτυχημένη καριέρα στον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ).

Σαν οικονομολόγος ο Καστοριάδης εφήρμοσε εναν απόλυτα ορθολογικό και αιτιοκρατικό τρόπο σκέψης.

Σαν ψυχαναλυτής όμως, αφιερώθηκε στην έρευνα του ανθρώπινου νου, στις συνειδητές και κυρίως στις υποσυνείδητες διεργασίες του. Από αυτήν την άποψη, ο Καστοριάδης ήταν προάγγελος του κλάδου της χρηματοοικονομικής που τώρα ονομάζουμε συναισθηματική χρηματοοικονομική.

Η συναισθηματική χρηματοοικονομική, εξετάζει πώς τα συναισθήματα, συνειδητά και υποσυνείδητα, επηρεάζουν τη λήψη επενδυτικών αποφάσεων.

Μια πρόταση της συναισθηματικής χρηματοοικονομικής ειναι ότι η γνωση των συμπεριφορικών μειονεκτημάτων των επενδυτών οδηγεί σε πιο ορθολογικές αποφάσεις. Ωστόσο, όπως ο πρώην Αμερικανός υπουργός αμύνης, Ντ. Ράμσφελντ, είχε πει, η μεγαλύτερη δυσκολία βρίσκεται στα πράγματα που δεν γνωρίζουμε ότι δε γνωρίζουμε (τα unknown unknowns). Σε αυτήν την περίπτωση είμαστε απροστάτευτοι αφού είναι αδύνατον να αναπτύξουμε οποιεσδήποτε άμυνες . Ένα από αυτά τα πράγματα είναι τα υποσυνείδητα συναισθήματα που εξετάζει ο κλάδος της ψυχανάλυσης και ήταν μέχρι πρόσφατα ανεξερεύνητα στον κλάδο της χρηματοοικονομικής.

Η βασική αρχή της συναισθηματικής χρηματοοικονομικής είναι ότι η εγγενής αβεβαιότητα στη λήψη επενδυτικών αποφάσεων απελευθερώνει αισθήματα ενθουσιασμού και ανησυχίας και η χρηματιστηριακή αγορά είναι το πεδίο που εκφράζει την αλληλεπίδραση των συναισθημάτων των επενδυτών που συμμετέχουν σε αυτήν. Από αυτήν την άποψη, η συναισθηματική χρηματοοικονομική προτείνει ότι το οικονομικο μοντέλο ενός ατόμου που συμπεριφέρεται ορθολογικά, ο "homo oeconomicus", είναι αδύνατον να εξηγήσει πλήρως την οικονομική συμπεριφορά αναφορικά με επενδυτικές αποφάσεις.

Ας πάρουμε για παράδειγμα την απόφαση να επενδύσουμε σε χρηματιστηριακές μετοχές. Αυτή η απόφαση, εκτος από το αίσθημα κυριαρχίας, μπορεί να δημιουργήσει συναισθήματα ενθουσιασμού (η χαρά ενός πιθανού μελλοντικού κέρδους) αλλα και συναισθήματα ανησυχίας (σε περίπτωση απώλειας περιουσίας). Ο επενδυτής επομένως με τη συγκεκριμένη επένδυση εισέρχεται σε ενα περιβάλλον συναισθηματικής σύνδεσης με την επένδυση, ανεξαρτήτως αν το γνωρίζει η όχι. Στη διάρκεια αυτής της σχέσης ο επενδυτής μπορει να βιώσει μια σειρά από υποσυνείδητες διεργασίες: διαχωρισμός (κλείνοντας τα αυτιά μας στα άσχημα νέα και επικεντρώνοντας μονο στα καλά νεα), ιδεαλισμός (η πίστη σε υπερβολικές αποδόσεις που δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα) και άρνηση (αδυναμία να αποδεχτεί ότι η επένδυση δεν αποδίδει).

Είναι προφανές ότι η συναισθηματική χρηματοοικονομική επιχειρεί να κατανοήσει τις χρηματοοικονομικές κρίσεις, έναν τομέα όπου η ορθολογική χρηματοοικονομική αποτυγχάνει. Η Ελληνική χρηματιστηριακή κρίση, που συνέβαλε στην μεγαλύτερη ανακατανομή εισοδήματος από ίδρυσης του Ελληνικού κράτους, είναι ενα προφανές παράδειγμα. Για αυτούς που έζησαν τα διάφορα στάδια της ανόδου και πτώσης του χρηματιστηρίου, θα θυμούνται πως οι επενδυτές αγνόησαν παντελώς το ενδεχόμενο οι μετοχές να μην αποδώσουν (διαχωρισμός), πίστεψαν σε εξωπραγματικές αποδόσεις (ιδεαλισμός) και αδιαφόρησαν για την πραγματική απόδοση των επενδύσεων (άρνηση).

Η συμπεριφορική χρηματοοικονομική προβλέπει ότι στο τέλος κάθε χρηματιστηριακής κρίσης οι επενδυτές νιώθουν ντροπή: είναι δύσκολο να βρεις κάποιον σήμερα που θα πει «ήμουν και εγώ εκεί». Μιλώντας για την παγκόσμια χρηματιστηριακή κρίση του 2008, ο Allan Greenspan, ανέφερε ότι μόνο όταν φύγει η παλίρροια ξέρουμε ποιος κολυμπάει γυμνός.
Κατά τη διαρκεια της ελληνικής χρηματιστηριακής κρίσης, η Ελλάδα έγινε μια απέραντη παραλια γυμνιστών!

Η συναισθηματική χρηματοοικονομική προτείνει ότι δεν πρέπει να αγνοούμε πως τα συναισθήματα μας μάς επηρεάζουν στη λήψη επενδυτικών αποφάσεων. Μήπως αυτό αποδεικνύει ότι ίσως θα πρέπει να αφήσουμε τις επενδυτικές αποφάσεις σε μηχανές, οι οποιες είναι στο κάτω κατω προγραμματισμένες να λειτουργούν ορθολογικά; Η απάντηση στο επόμενο άρθρο αυτής της τριλογίας.

"It's been emotional!"
-

ΔΝΤ : «δεν φταίω εγώ» για την Ελλάδα. Αυτή είναι μια θεμελιώδης παραβίαση του ιδρυτικού σκοπού του

Peter Doyle - Διεθνής μακροοικονομολόγος, πρώην senior manager του ΔΝΤ







Η αλήθεια ανάποδα
.


.


Το ΔΝΤ λέει πως βλέπει θετικά έναν στόχο πρωτογενούς πλεονάσματος 1,5% του ΑΕΠ για την Ελλάδα από το 2018 και μετά. Οι ισχυρισμοί για το αντίθετο παρουσιάζουν την αλήθεια ανάποδα.

Αλλά το ΔΝΤ επίσης θέλει μέτρα για την επίτευξη στόχων του 3,5% του ΑΕΠ για το 2018 και μετά που θα είναι αξιόπιστα και θα ψηφιστούν άμεσα.

Λοιπόν, τι γίνεται;

Το ΔΝΤ λέει ότι εξαναγκάστηκε σε αυτή την αντίφαση εξαιτίας της συμφωνίας μεταξύ της Ελλάδας και των Ευρωπαίων το 2015. Ωστόσο, αυτή η δικαιολογία δεν βγάζει νόημα στη συγκεκριμένη περίπτωση της Ελλάδας.

Επειδή το ΔΝΤ δεν δημιουργήθηκε απλά για να αντιτίθεται σε μακροοικονομικές πολιτικές που είναι πολύ «χαλαρές», αλλά επίσης για να αντιτίθεται σε πολιτικές που είναι πολύ «σφιχτές». Γενικά μιλώντας, έχει πολλά εργαλεία για να επιτύχει το πρώτο, αλλά σχεδόν κανένα – πέρα από τις εκκλήσεις- για το δεύτερο. Αυτό είναι το γνωστό ζήτημα της ασυμμετρίας στην πολιτική του ΔΝΤ και τη προκατάληψη περί παγκοσμίου αποπληθωρισμού.

Αλλά στη μοναδική περίπτωση της Ελλάδας, τώρα, το ΔΝΤ έχει ένα ισχυρό εργαλείο για να αντισταθεί στις υπερβολικά «σφιχτές» πολιτικές. Οι Ευρωπαίοι δανειστές θέλουν επίσημη και πλήρη συμμετοχή του ΔΝΤ στο ελληνικό πρόγραμμα. Οπότε αν το ΔΝΤ βλέπει τις πολιτικές τους ως πολύ «σφιχτές», μπορεί απλά να πει «όχι» στο αίτημά τους. Αυτό θα προκαλούσε, τουλάχιστον, επανεξέταση αυτών των πολιτικών.

Και, σε διεθνές πλαίσιο, το ΔΝΤ καλείται να παίξει έναν τέτοιο ρόλο. Η άνοδος των λαϊκιστικών δυνάμεων σε πολλά μέρη της Ευρώπης και αλλού αντικατοπτρίζει, εν μέρει, τις πολύ «σφιχτές» πολιτικές. Αυτές οι τάσεις προαναγγέλλουν κρίση, κάτι που το ΔΝΤ δημιουργήθηκε για να αποτρέψει.

Οπότε θα μπορούσε κάποιος να σκεφτεί πως το ΔΝΤ θα έσπευδε να εκμεταλλευτεί αυτή τη σπάνια ευκαιρία να είναι τόσο σκληρό απέναντι στις πολύ «σφιχτές» πολιτικές όσο απέναντι στις πολύ «χαλαρές». Αυτό θα ενίσχυε τον ισχυρισμό του περί ίσης αντιμετώπισης και θα προέβαλλε εντόνως τους ευρύτερους προβληματισμούς σχετικά με τις συνέπειες τέτοιων λαθών πολιτικής.

Αλλά όχι. Αντ’αυτού, έχει υιοθετήσει αυτή τη γραμμή, τύπου «δεν φταίω εγώ» για την Ελλάδα. Αυτή είναι μια θεμελιώδης παραβίαση του ιδρυτικού σκοπού του. 

Και το ευρύτερο λαϊκιστικό κίνημα είναι μια προειδοποίηση για τις δραματικές συνέπειες που επέρχονται όταν τέτοιο θεσμοί παραβιάσουν τους ιδρυτικούς σκοπούς τους.

Η αποτυχία του ΔΝΤ δεν σταματά εδώ. Οι κύριοι Τόμσεν και Όμπστφελντ λένε πως οι συντάξεις, η έλλειψη στοχευμένων παροχών ανεργίας και η ασύμμετρη επιβάρυνση της ατομικής φορολογίας εμποδίζουν τις ελληνικές δυνατότητες ανάπτυξης και πρέπει να αλλάξουν («εκσυγχρονιστούν»). Αλλά ούτε αυτοί, ούτε άλλα στελέχη του ΔΝΤ, ούτε κανείς άλλος το έχει δείξει αυτό. Οι δαπάνες για τις συντάξεις μπορεί να απέχουν από τους ευρωπαϊκούς μέσους όρους, αλλά για τις συνολικές κυβερνητικές δαπάνες δεν ισχύει αυτό. Οπότε αν οι Έλληνες επιλέξουν να διοχετεύσουν τα κοινωνικά τους προγράμματα μέσω των ηλικιωμένων- από αυτούς, μέσω «ενδο-οικιακών» μεταφορών– είναι εμπειρικό ζήτημα το εάν αυτό θα παράγει περισσότερο ή λιγότερο αποτελεσματική «στόχευση» στην περίπτωση της Ελλάδας από το αν αυτές οι παροχές διοχετεύονταν άμεσα από την κυβέρνηση. Ωστόσο, δεν παρέχονται στοιχεία. Αντίστοιχα και για τους ισχυρισμούς για τις επιπτώσεις του βάρους της ατομικής φορολογίας.

Τέτοιες τεχνικά ασταθείς προϋποθέσεις από το ΔΝΤ αντικατοπτρίζουν δύναμη χωρίς υπευθυνότητα.

Ο μόνος φορέας με τη δυνατότητα να διορθώσει αυτά τα μακροχρόνια λάθη στη δουλειά του ΔΝΤ στην Ελλάδα είναι η κυβέρνηση των ΗΠΑ. Αυτό εξαιτίας του ρόλου της στο εκτελεστικό συμβούλιο του ΔΝΤ, όπου, μετά το ευρωπαϊκό μπλοκ με το 40% περίπου, είναι ο δεύτερος μέτοχος, με περίπου 18%.

Η επερχόμενη κυβέρνηση Τραμπ μέχρι τώρα δεν έχει δείξει να επικεντρώνεται σε τέτοια ζητήματα που προκύπτουν σε διεθνείς οργανισμούς. Αλλά η Ελλάδα έχει καλό σκορ στο ΝΑΤΟ όσον αφορά στις στρατιωτικές δαπάνες, ο κ. Τραμπ φαίνεται να περιφρονεί τους διεθνείς οργανισμούς και ο κ. Μνούτσιν, που προορίζεται για υπουργός Οικονομικών, μαθαίνει γρήγορα. Οπότε η Ελλάδα έχει χαρτιά να παίξει στην Ουάσινγκτον. Η κυβέρνηση θα έπρεπε τώρα να προσέχει πόσο καλύτερα θα παρουσιάσει τη θέση της σε αυτό το κοινό.-



Περισσότερα στο Twitter: Peter Doyle: www.twitter.com/retepelyod
-http://www.huffingtonpost.gr/

.

Radio.garden

Ακουσε ιντερνετικά το Radio garden- Ράδιο από όλο το κόσμο.


- http://radio.garden/live/